ΓΕΝΙΚΑ
Μια διαχρονική παρουσίαση της μετακινούμενης κτηνοτροφίας, που γέννησε την ανάγκη επινόησης και εφαρμογής του θεσμού του τσελιγκάτου και εξέθρεψε το νομαδισμό των κτηνοτρόφων.
Η χώρα μας έχει μια ιδιαιτερότητα, που δεν απαντάται σε πολλές άλλες χώρες ή, και σε όσες από τις λοιπές απαντάται, δεν έχει τη μορφή και τις διαφορές από εποχή σε εποχή που έχει στη χώρα μας.
"...Σύμφωνα με το σχέδιο του Προξενείου Θεσσαλονίκης, ο ένοπλος ελληνικός αγώνας θα έπρεπε να εκδηλωθεί αρχικά σε ορισμένες μόνο περιοχές της Μακεδονίας. Οι περιοχές ήταν: Η οροσειρά βόρεια από τα Βελεσσά, η οποία άρχιζε από τον ορεινό όγκο Οσογκόφσκα και κατέληγε στο όρος Μπαμπούνα. Η περιοχή βόρεια της Δοϊράνης, ανάμεσα στη Στρώμνιτσα και το Πετρίτσι. Επίσης η οροσειρά Μαριάνσκα - Τζένα -Μορίχοβο και δυτικά από αυτήν στη γραμμή Γραδέσνιτσα - Μάκοβο -Γκόπεσι - Ρέσνα.
Ένα ενδιαφέρον άρθρο του Βασιλείου Μόλαρη, για την καταγωγή και προέλευση του ονόματος των Σαρακατσαναίων.
ΜΕΡΟΣ A'
Σαρακατσάνοι η Σαρακατσαναίοι ένας πανάρχαιος πρωτοελληνικός (αυτόχθων) νομαδικός λαός. Με την ύπαρξή του, την παράδοσή του, μαρτυρά πως οι Σαρακατσάνοι και γενικότερα οι Έλληνες είναι ο αρχαιότερος λαός της Ευρώπης, μα και ο λαός με την αρχαιότερη και ωραιότερη γλώσσα μητέρα όλων των γλωσσών της Ευρώπης.
O αγώνας και η προσπάθεια βελτίωσης των συνθηκών της ζωής, υπήρξε η πρώτη καθoριστική φροντίδα του ανθρώπου, από τότε που άρχισε να αντιμετωπίζει συστηματικά τη γύρω φύση και το περιβάλλον. Κι αυτό ακριβώς τον έκανε να επιζητά διαρκώς, όλο και καλύτερες συνθήκες και να ανακόπτει την προσπάθεια του αυτή, μόνο όταν εύρισκε ένα μέρος από αυτές η περισσότερο από εκείνο που ζητούσε. Στην αρχή ακριβώς αυτή υπήκοντας και οι άγνωστοι στους πολλούς Δόλοπες ένα μικρό και ολιγάριθμο γηγενές ελληνικό φύλο, μετά από διαρκείς μετακινήσεις, περιπλανήσεις και δοκιμασίες, ήρθε από παρά πολύ παλιά και καταστάλαξε σε τούτη εδώ την περιοχή, αφού βρήκε εδώ εκείνο που επιζητούσε, την ανεξαρτησία αφού κανένας από τους γείτονες περίοικους δεν αμφισβήτησε η διεκδίκησε ποτέ.
Τις τελευταίες δεκαετίες, μία πληθώρα βιβλίων με αντικείμενο τους Βλάχους και τους Σαρακατσαναίους έχει κατακλίσει τα ράφια των βιβλιοπωλείων. Ενθαρρυντικό είναι επίσης το γεγονός πως πολλά από αυτά δεν είναι προϊόντα παραγωγής επαγγελματιών και ειδικών επιστημόνων, αλλά το αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς ανθρώπων που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν, κάπως αβασάνιστα, ως ερασιτέχνες συγγραφείς.