Ήταν Βλαχόφωνος Έλληνας ο Γρηγόρης Λιακατάς, όπως υποστηρίζει ο Νίκος Μέρτζος στη σελ. 216 των "ΑΡΜΑΝΩΝ ΒΛΑΧΩΝ" του ή μήπως ήταν Σαρακατσιάνος;
Η άποψη ότι ο Γρηγόρης Λιακατάς ήταν Βλαχόφωνος Έλληνας στηρίζεται στο χαρακτηρισμό του από τον Νικόλαο Κασομούλη στα Στρατιωτικά του Ενθυμήματα (τόμος Α σελ. 90) ως "βλαχόπουλο".
Την άποψη όμως αυτή του Ν. Μέρτζου τη δέχεται φαίνεται και ο Σαμαριναίος συγγραφέας Αχιλ. Λαζάρου. Γράφει εκείνος στη σελ. 338 του έργου του "ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΒΛΑΧΩΓ' Αθήνα 1993:
"Ένα πολύτιμο ποιητικό πετράδι των χρόνων της Επαναστάσεως του 1821 κοσμεί το Βλαχόπουλο του Κλεινοβού Καλαμπάκας τον Γρηγόρη Λιακατά". Και παραθέτει το δημοτικό τραγούδι
"χρυσός αετός τριγύριζεν εξ' απ' το Μεσολόγγι.
Ρωτά στην ντάπια του Μακρή, στην ντάπια του Δεσπότη
"Μην είδατε το Λιακατά, τον καπετάν Γρηγόρη;"
"Σύρε πουλί' μ, στ’ Ανατολικό κι' αντίκρυ από τον Πόρο.
Κι' εκεί θα δεις άσπρα κορμιά που κείτονται στην άμμο,
Κι' αν ημπορέσεις διάλεξε τον καπετάν Γρηγόρη".
Φαίνεται ότι και ο Αχ. Λαζάρου θεωρεί τον Γρηγόρη Λιακατά βλαχόφωνο Έλληνα, δίδοντας την ίδια ερμηνεία με τον Νίκο Μέρτζο στη λέξη βλαχόπουλο που χρησιμοποιεί ο Νικόλαος Κασομούλης. Και ακριβώς διότι τον θεωρεί Βλαχόφωνο του αφιερώνει μία ολόκληρη σελίδα στο ανωτέρω έργο του. Μάλιστα εκείνος γνώστης της διάκρισης πολλών συγγραφέων μεταξύ βλάχων με μικρό β δηλ. ορεσιβίων, κτηνοτρόφων χωρικών ή σκηνιτών νομάδων ποιμένων και Βλάχων με κεφαλαίο Β των βλαχοφώνων Ελλήνων αναγράφει για τον Γρ. Λιακατά Βλαχόπουλο με κεφαλαίο.
Για να προσεγγίσουμε όμως πιστότερα την έννοια αυτού του χαρακτηρισμού του Κασομούλη είναι απαραίτητο να προστρέξουμε και σε ό,τι άλλο γράφει που να έχει σχέση με αυτόν τον χαρακτηρισμό.
Το πρώτο σημείο που έχει κάποια σχέση με το ζήτημα της ερμηνείας αυτού του χαρακτηρισμού και επομένως με τη Σαρακατσιάνικη ή την βλαχόφωνη καταγωγή του Λιακατά είναι ο γάμος του Γρηγόρη Λιακατά με την Ευαγγελή Νικ. Στουρνάρη, κόρη του βλαχόφωνου (όπως τον θεωρεί ο Ν. Μέρτζος) Νικολάου Στουρνάρη. Στην ίδια σελίδα 20 των Στρ. Ευθ. του ο Νικ. Κασομούλης γράφει: "...αφού αναγκασμένος (δια να μη έχει αντίζηλον πατρικόν εις το πλευρόν του) ενέδωσεν (ο Νικ. Στουρνάρης) να νυμφευθή, κατ' εισήγησην του Αλήπασα, ο Γρηγόρης Λιακατάς, Καπιτάνος, Βλαχόπουλον, την θυγατέρα του.
Η πρώτη επομένως ένδειξη ότι το "Βλαχόπουλο" του Νικ. Κασομούλη δεν ήταν βλαχόφωνος Έλληνας στηρίζεται στον "εξαναγκασμό" του Νικ. Στουρνάρη να τον κάνει γαμπρό του. Χρειάσθηκε επέμβαση του Αλήπασα, και ύστερα από αυτή "ενέδωσε" ο βλαχόφωνος πατέρας να δώσει την θυγατέρα του σε ένα Καπιτάνο, που δρούσε κι αυτός στον Ασπροπόταμο και ήταν γνωστός για τα κατορθώματα του. Αν ήταν βλαχόφωνος δεν θα χρειαζόταν ούτε εξαναγκασμός, ούτε εισήγηση - πίεση του Αλήπασα, ούτε να ενδώσει ο Νικ. Στουρνάρης να κάνει γαμπρό ένα Καπετάνο της δικής του γενιάς, ο οποίος μάλιστα φημιζόταν και για το κάλλος του, γι' αυτό απεκαλείτο και "κάλεσιος". Οι πιέσεις που δέχθηκε και η παρά τη θέληση του υποχώρηση εξηγείται μόνο αν ο Γρ. Λιακατάς δεν προερχόταν από τη δική του Βλαχόφωνη γενιά.
Ιδιαίτερη σημασία έχει το "ενέδωσε". Αυτό έχει μια μόνον ερμηνεία. Υποκρύπτει με κάθε πιθανότητα και τις αντιθέσεις ανάμεσα στους Σαρακατσιάνους και τους Βλάχους, και το ότι οι Σαρακατσιάνοι ως αποκλειστικοί ποιμένες προβατοτρόφοι εθεωρούντο από τους Βλάχους κοινωνικά υποδεέστεροι τους. Δεν ήθελε επομένως ο Νικ. Στουρνάρης γαμπρό τον υποδεέστερο του Σαρακατσιάνο κάποιου τσελιγκάτου και κάποιας στάνης.
Έχει όμως και άμεση σχέση και με το απαράβατο έθιμο της ενδογαμίας μεταξύ των βλαχοφώνων Ελλήνων που ιδιαίτερα εκείνη την εποχή το σέβονταν απόλυτα. Το ίδιο έθιμο το τηρούσαν απαρέγκλιτα και οι Σαρακατσιάνοι. Ιδιαίτερα εκείνη την εποχή το έθιμο αυτό απέκλειε παντελώς γάμους μεταξύ Βλαχοφώνων και Σαρακατσιαναίων. Οι διαφορές ανάμεσα στα δύο αυτά ελληνικά φύλλα ήταν τότε αγεφύρωτες. Υπάρχουν γι' αυτό πλήρεις αποδείξεις σε πολλά ιστορικά κείμενα.
Αλλά και περαιτέρω:
Ο Βλαχόφωνος Αλέξανδρος Χατζηγάκης στη σελ. 288 "Τ' ΑΣΠΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΠΙΝΔΟΥ" γράφει για το Γρηγόρη Λιακατά.
"Σκηνίτης Σαρακατσάνος, υιός αρχιποιμένος, αρματωλός του Αρματωλικίου Κλεινοβού. Την καπετανία, την ώφειλε στην αδελφή του την όμορφη Δέσπω-Λιακατά η οποία αρπαχθείσα από τους Αρβανίτες εστόλισε το χαρέμι του Αλή Πασά. Ο Κλεινοβός πριν γίνει ιδιαίτερον αρματωλίκι υπήγετο στο αρματωλίκι Ασπροποτάμου υπό τον θύμιον Στορνάρη. Ο Αλή Πασάς εχώρισε το αρματωλίκι και τον διώρισε νέον καπετάνον, υποχρέωσε δε τον Θύμιον Στορνάρη να του δώση την θυγατέρα του ως σύζυγον. Έτσι αι οικογένειαι Στουρνάρη-Λιακατά ηνώθησαν συγγενικώς. Ο Λιακατάς, ήτο πολύ ωραίος άνδρας με ωραίον παράστημα. Τύπος κολοσσού. Η ωραιότης του ιδίως ενέκειτο εις τους μεγάλους αμυγδαλωτούς οφθαλμούς πλαισιωμένους με πυκνά μαύρα φρύδια. Ένεκα τούτου τον απεκάλουν ο "Κάλεσιος". Ο στρατός του απετελείτο από ολίγους συγγενείς του και από πολλούς άνδρας Ελληνοβλάχους προερχομένους από τα γειτονικά χωρία. Ο Λιακατάς έδρασεν πάντοτε με την συνεργασία του Στουρνάρη. Κατά τον Μάιο του 1822 με 800 παλληκάρια εστρατοπέδευσεν εις το Βουνό Δοκίμι, σκοπεύων να κάψη το Μέτσοβον. Ηρκέσθη όμως να κάψη μόνον τον πύργον του Αλή Πασά στο Πουρνάρι. Ιδιαιτέρως διεκρίθη εις την μάχην του Ανατωλικού (Αιτωλικόν). Τον Φεβρουάριον του 1824 επολέμησεν με λύσσαν τους Τουρκοαρβανίτες, έπεσε δε μαχόμενος καθ'ην ώραν διέσχιζε τας πυκνός τάξεις των πλησίον της παραλίας".
Η γνώμη του Αλεξ. Χατζηγάκη ότι ο Γρηγόρης Λιακατάς ήταν Σαρακατσιάνος έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, γιατί είναι γνώμη ενός βλαχόφωνου Ασπροποταμίτη, του οποίου ο πάππος και άλλοι συγγενείς ήταν κάτοικοι και προεστοί της περιοχής πού έδρασε ο Γρ. Λιακατάς και όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω η οικογένεια του είχε άμεση σχέση με τους διωγμούς και τις περιπέτειες των Σαρακατσιαναίων του Ασπροποτάμου. Αψευδής μάρτυρας το δημοτικό τραγούδι που ήδη έχει αναφερθεί.
Ερμηνεύοντας στενά τη λέξη "βλαχόπουλο" ο φαρμακοποιός των Φαρσάλων Βασίλης Σκαφιδάς και αγνοώντας τη γενικότητα της έννοιας βλάχος, που εκτείνεται και χαρακτηρίζει κάθε ορεινό κτηνοτρόφο, θεωρεί τον Γρ. Λιακατά Βλάχο. Γράφει όμως και τούτα (Ηπειρωτική Εστία τεύχος 70 έτ. 1958 σελ. 92)
«Ο Στουρνάρης αναγκαστικά έκανε τότε γαμπρό τον Λιακατά, αν και δεν ήθελε να συνδεθεί με Βλάχο και τούτο γιατί όταν ήταν τις είχε ζητήσει μία από τις αδελφές του Βλάχου Γούσια, Χατζηπέτρου από το Βεττερνίκο για γυναίκα του και του αρνήθηκαν».
Ο Νικ. Στουρνάρης όμως κατά τον Νίκο Μέρτζο στο ανωτέρω έργο του (σελ. 200) ήταν βλαχόφωνος ("τον Ιούλιο του 1821 επικεφαλής των επίσης βλαχόφωνων οπλαρχηγών Χατζηπέτρου και Λιακατά κηρύσσει την επανάσταση στην Καλαμπάκα"). Αν ήταν λοιπόν βλαχόφωνος ο Νικ. Στουρνάρης, όπως υποστηρίζει ο Ν. Μέρτζος, γιατί δεν "ήθελε να συνδεθεί με βλάχο" (τον Γρ. Λιακατά) όπως γράφει ο Βας. Σκαφιδάς, αν ήταν βλάχος με την έννοια βλαχόφωνος ο Γρ. Λιακατάς;"
Αναφέρεται όμως ο Αχ. Χατζηγάκης και στη Δέσπω Λιακατά (σελ. 279) και γράφει:
"Αδελφή του καπετάν Γρηγόρη Λιακατά. Η φήμη της σπανίας ομορφιάς της είχε φθάσει έως τον Αλή Πασά, ο οποίος απεφάσισε η κόρη αυτή να στολίσει το χαρέμι του παρά να μένει κρυμμένη πάνω στ' αγριοβούνια του Ασπροπόταμου στις Λιακατέϊκες καλύβες. Έτσι ο Αλής άρπαξε την Δέσπω. Και τούτο διότι η Δέσπω Λιακατά ήτο Σαρακατσάνα. Μόνον οι ανήκοντες στην φυλήν ταύτην εκαλούντο "βλάχοι". Οι ΚουτσόΒλαχοι αποκαλούν τους ευατούς τους κυρίως " αρμάνους ", αλλά και Βλάχους".
Η τελευταία φράση του Αλεξ. Χατζηγάκη έχει τεράστια σημασία και για τη Σαρακατσιάνικη καταγωγή του Γρ. Λιακατά, αλλά και για την έννοια που έδιδαν στη λέξη "βλάχοι" στον Ασπροπόταμο, σ' όλα τα ορεινά της Πίνδου και σ' όλη την Ελλάδα. Το χαρακτηρισμό αυτό τον αποδέχθηκαν και οι αγράμματοι Σαρ., οι οποίοι ναι μεν αποκαλούσαν τους εαυτούς τους σκηνίτες, δέχονταν όμως και το χαρακτηρισμό Βλάχοι με την έννοια των ορεσίβιων κτηνοτρόφων.
Η αλήθεια συνάγεται και από αυτή τη λεπτομέρεια. "Βλάχος" ήταν ο Γρ. Λιακατάς με την έννοια του ορεσίβιου κατοίκου που ζούσε σε στάνες και σε καλύβια, του Σαρακατσιάνου δηλαδή. Γι' αυτό και ο "Βλάχος" κατά το Ν. Μέρτζο Νικ. Στουρνάρης δεν ήθελε για γαμπρό τον "βλάχο" - σαρακατσιάνο Γρηγ. Λιακατά. Ή λοιπόν δεν ήταν Βλάχος ο Νικ. Στουρνάρης και δεν ήθελε Βλάχο γαμπρό ή ήταν Βλάχος και δεν ήθελε Βλάχοσαρακατσιάνο γαμπρό. Με την ίδια σημασία χρησιμοποιείται η λέξη αυτή όταν ο Βασ. Σκαφιδάς γράφει ότι σε κάποια αιματηρή μάχη "διακόσιοι βλάχοι του Λιακατά και άλλοι τόσοι του Στουρνάρη" ή "ο Λιακατάς με 400 βλαχόπουλα παλληκάρια από τα χωριά του Ασπροποτάμου.... ξεκίνησε για το Μεσολόγγι.... απ' όπου δεν επρόκειτο να γυρίσουν στον Ασπροπόταμο".
Ως Σαρακατσιάνο αναφέρει τον Γρ. Λιακατά η μεγάλη λαογράφος μας Αγγελική Χατζημιχάλη στο περισπούδαστο έργο της ΟΙ ΣΑΡΑΚΑΤΣΙΑΝΟΙ (Τόμος Α', μέρος πρώτο, σελ.)
Σαρακατσιάνο θεωρεί τον Γρ. Λιακατά και ο Αστέριος Κουκούδης στο έργο του που βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών "Οι Μητροπόλεις και η Διασπορά των Βλάχων", (σελ. 126).
Καταλυτική όμως μαρτυρία για τη Σαρακατσιάνικη καταγωγή του Γρηγόρη Λιακατά είναι η μαρτυρία των "συγχωριανών" του κατοίκων του Κλεινοβού Ασπροποτάμου, στα λειβάδια του οποίου, έξω από το χωριό, ήταν στημένες οι Λιακατέϊκες καλύβες της στάνης του γεροτσέλιγκα Λιακατά.. Τις απόψεις τους τις εκφράζει ο Κλεινοβίτης I. Πίσπας στο βιβλίο του "ΚΛΕΙΝΟΒΟΣ ΑΣΠΡΟΠΟΤΑΜΟΥ". Γράφει λοιπόν στις σελ. 103 - 117:
"Ο πατέρας του Γρηγόρη Λιακατά είχε τρεις γιους και μία κόρη την όμορφη Λέσπω.... Ασκούσε μεγάλη επιρροή στα βλαχοκόνακα του Βορεινού Κόζιακα, κι' ακόμα σ' όλη την περιοχή του αρματωλικιού του Ασπροποτάμου. Ήταν αρχιτσέλιγκας των Σαρακατσάνων, πού 'χαν τα κονάκια τους γύρω στον Κλεινοβό, το παλιό και μεγάλο χωριό".
"Ο Γρηγόρης Λιακατάς, γρήγορος πάντα στις δουλειές του κι' έτοιμος για κάθε θυσία μάζεψε τότε όλους τους συγγενείς του Σαρακατσαναίους και πολλούς Κουτσόβλαχους από τα χωριά Κλεινοβό, Περλιάγκο, Κότορη, Λεπενίτσα κ.λ.π. οκτακόσια πάνω -κάτω παλληκάρια κι' άρχισε τον, πόλεμο με τον Στουρνάρη, τον Χ'Πέτρο κι άλλους".
"Το 1821 το Μέτσοβο είχε γίνει Τουρκόσκαλο, δηλαδή στρατιωτικό κέντρο του Χουρσίτ Πασά. Οι Μετσοβίτες κοίταζαν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση και δεν εννοούσαν να επαναστατήσουν. Να τους κάψουμε πρότεινε σε μία σύσκεψη ο Χατζηπέτρος. Μονάχα έτσι θα κόψουμε το πέρασμα της Τουρκιάς από τη Θεσσαλία στην Ήπειρο.
Την επιχείρηση ανέλαβε ο Λιακατάς.... Με 700 δικούς του από τον Κλεινοβό έφθασε .... στο Δοκίμι, κοντά στο Μέτσοβο… Ύστερα από διαπραγματεύσεις και εξαγορά έκαψε μονάχα 183 χαμόσπιτα στα Γύφτικα στον An Θανάση... Μετά πήγε στο Χαλίκι και έκαψε τον Πύργο του Μοχαλάκη Φύλλα μαζί με τους Αρβανίτες που τον φύλαγαν".
(Ιωαν. Πίσπα ΚλεινοΒός Καλαμπάκας σελ. 103-117).
Μεγάλη όμως σημασία έχει για την απάντηση στο ερώτημα μας και μία μαρτυρία ενός γείτονα του Λιακατά.
Στο Βιβλίο του Η ΛΙΠΙΝΤΖΑ ΑΣΠΡΟΠΟΤΑΜΟΥ, έκδοση 1998 του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού Ανθούσα - Λιπινίτσα παλαιό όνομα- Λιπίντζα στα Βλάχικα ο Δημ. Αλεξίου γράφει:
"Ο Γ. Λιακατάς κατήγετο από το χωριό Κλεινό, το σημερινό Κλεινοβό. Ήταν το δεύτερο από τα τέσσερα παιδιά του γερο Λιακατά, αρχιτσέλιγκα των Σαρακατσαναίων. Ως το 1816 δεν έκανε τίποτα που να κινήσει τις υποψίες του Αλή-Πασά και του καπετάν Στουρνάρα. Εκείνη τη χρονιά δύο σοβαρά γεγονότα του αλλάξανε τελείως τη ζωή. Το ένα ήταν ο σκοτωμός ενός Αρβανίτη ληστή από το Γρηγόρη μέσα στη στάνη τους τη στιγμή που προσπαθούσε να ξεκόψει τα καλύτερα του πρόβατα. Το άλλο ήταν αρπαγή της αδελφής του Δέσπως από ανθρώπους του Αλή Πασά και το κλείσιμο της σε χαρέμι. Το 1820 την εποχή που ο σουλτάνος Μαχμούτ εκήρυξε "φερμανλή" τον Αλή Πασά ο Γρηγόρης βρισκόταν στα Γιάννενα μαζί με τον Καραϊσκάκη, τον Ανδρούτσο, τον Λιάκο, τον Ίσκο και τον Μπότσαρη. Τότε κατηχήθηκε στη Φιλική Εταιρία από τον Τουρτούρη και ορκίσθηκε να χύσει το αίμα του για την απελευθέρωση της σκλαβωμένης πατρίδας. Όταν τον Ιούλιο του 1821 τον κάλεσε ο πεθερός του στα Κούτσαινα να σηκώσουν τη σημαία της Επανάστασης ήταν σε όλα έτοιμος... Ο Γ. Λιακατάς μάζεψε τότε όλους τους Σαρακατσαναίους συγγενείς του και πολλούς κουτσόβλαχους...".
Η Μαρτυρία αυτή του Δ. Αλεξίου για την Σαρακατσιάνικη καταγωγή του Γρηγόρη Λιακατά έχει ιδιαίτερη αξία. Γράφεται από ένα κάτοικο ενός βλαχοχωριού με βλαχόφωνους κυρίως κατοίκους του Ασπροποτάμου. Ενός χωριού που βρίσκεται κοντά σχετικά στον Κλεινοβό και που είναι πολύ φυσικό να ζει ακόμη ζωντανή η παράδοση για τους ήρωες αγωνιστές της περιοχής.
Εκτός από όλες τις πιο πάνω μαρτυρίες για την καταγωγή του Γρηγόρη Λιακατά υπάρχουν και ορισμένα, άλλα στοιχεία, τα οποία είναι καταλυτικά ως προς την καταγωγή του από τη σαρακατσιάνικη γενειά.
Το επώνυμο του κατ' αρχήν είναι σαρακατσιάνικο επώνυμο. Στη Λάρισα υπάρχουν σαρακατσιάνικες οικογένειες Αγραφιώτικης και Ασπροποταμίτικης καταγωγής που λέγονται Λιακαταίοι. Στις οικογένειες αυτές υπάρχει η παράδοση ότι ο Γρηγόρης Λιακατάς ήταν μακρινός προγονός τους.
Έπειτα αυτό καθαυτό το όνομα Λιακατάς είναι σαρακατσιάνικη λέξη. Λιάκατα ή λιάτερα λέγαν οι Σαρακατσάνοι τα εντόσθια, τα έντερα που τυλίγονται όπως και τα νήματα που γνέθονται στη ρόκα, που λεγόταν στην αρχαιοελληνική γλώσσα ηλακάτη (ίδετε Φ. Κουκούλες Βυζαν. Πολιτισμός Β 114 και Ν. Κατσαρού Αρχαιοελληνικές Ρίζες του Σαρακατσιάνικου Λόγου Α' μέρος σελ. 105). Αλλά και την άλλη εκδοχή ως προς την ετυμολογία του Λιακατάς να πάρουμε (Ηλίας, Λιας, Λιάκος, Λιακατάς) πάλι σε Σαρακατσιάνικη εξέλιξη του ονόματος Ηλίας καταλήγουμε.
Επίσης στους Σαρακατσιάνους είναι γνωστό και ένα τραγούδι που αναφέρεται στην αρπαγή της Λέσπως Λιακατά από τα κονάκια των Λιακαταίων που ήταν στημένα πάνω στα Βουνά του Κλεινοβού. Το τραγούδι αυτό αρχίζει με το στίχο "Δέσπωμ' ποιόν τρώνε τα σκυλιά...". Το άκουσα από την πρωτοξαδέλφη του πατέρα μου Δέσπω Ευαγ. Φυτιλή το γένος Ηλία Ρίζου, γεννημένη το 1890 περίπου. Και εκείνης ο πατέρας ήταν τσέλιγκας στα Άγραφα και στον Ασπροπόταμο. Προσθέτω επίσης και τούτο: Απ' όσο είμαι σε θέση και μπορώ να γνωρίζω το επώνυμο Λιακατάς δεν το συνάντησα σε Βλαχόφωνη οικογένεια. Είναι και αυτή η παρατήρηση ουσιώδης ένδειξη για μη Βλαχόφωνη καταγωγή του Γρ. Λιακατά.
Ο Αλεξ. Χατζηγάκης στη σελ. 279 του ανωτέρω Βιβλίου του αναφέρει ότι ο Αλή Πασάς απήγαγε τη Δέσπω Λιακατά, την αδελφή του Γρηγόρη, από τις "Λιακατέϊκες καλύβες". Είναι ενδεικτική και αυτή η αναφορά. Ζούσε στη στάνη του πατέρα της στα Βουνά του Κλεινοβού, έξω από το χωριό, όπως συνέβαινε με όλα τα σαρακατσιάνικα τσελιγκάτα.
Σχετικό είναι κι ένα τραγούδι το οποίο παραθέτει ο Αλεξ. Χατζηγάκης στη σελ. 99-100 του ανωτέρω έργου του:
"Μέσα στο κάστρο, στα ψηλά σαράγια του Βεζύρη... ήφεραν και μια πέρδικα,
πέρδικα πλουμισμένη, οπού την εκυνήγησαν στου Λιακατά τις στάνες ...
έμπα και στρώσε τον οντά ...εγώ πασά μ' δεν ξέρω....
γιατί είμαι τσούπρα απ' τα μαντριά και μον' και μον' γνωρίζω
να βόσκω αρνιά και πρόβατα, το γάλα τους ν' αρμέξω
να πλέκω χονδροτσούραπα, να φκιάνω και γιαούρτι".
Για τη σαρακατσιάνικη καταγωγή του Γρηγόρη Λιακατά σημασία έχει και ένα προσωνύμιο που του αποδιδόταν. Λεγόταν "κάλεσιος". Και αυτό γιατί ήταν ωραίος άνδρας με μαύρα μεγάλα μάτια. Οι Σαρ. κάλεσια λένε τα κάτασπρα πρόβατα που έχουν γύρω από τα μάτια τους και στη μύτη τους μαύρο τρίχωμα. Είναι τα ομορφότερα στο κοπάδι. Ο Γρηγ. Λιακατάς όταν τραυματίσθηκε και έχασε το ένα του μάτι ως περήφανος Σαρακατσιάνος, που είχε συναίσθηση της ομορφιάς του και της μετά τον τραυματισμό του εμφάνισης του έλεγε με καημό: "τώρα που έχασα το μάτι μου είναι καλύτερα να πεθάνω".
Το "κάλλεσιος" είναι ελληνική λέξη και έχει τη ρίζα του στο αρχαιοελληνικό επίθετο "καλός, καλλίων, κάλλιστος = καλός, καλύτερος, κάλλιστος, ωραιότατος" (Ίδετε Νικ. Κατσαρού: Αρχαιοελληνικές Ρίζες του Σαρακατσιάνικου Λόγου σελ. 89).
Είναι αρκετά νομίζω όσα παρατέθηκαν 'για να αποτελέσουν πλήρη απόδειξη για τη Σαρακατσιάνικη καταγωγή του ήρωα του Ντολμά, του Γρηγόρη Λιακατά.
Ο Νίκος ο Μέρτζος με την αναφορά του Γρηγόρη Λιακατά στη σειρά βλαχοφώνων ηρώων, με το ιχνογραφημένο του πορτραίτο που καταχωρεί στο βιβλίο του στη σειρά άλλων επίσης βλαχοφώνων, υπονοεί ότι ο Γρ. Λιακατάς έχει βλαχόφωνη καταγωγή, υπάρχουν όμως και ορισμένοι άλλοι βλαχόφωνοι συγγραφείς που στηριζόμενοι στην αναφορά του ως "βλαχόπουλο" από τον Κασομούλη τον χαρακτηρίζουν ως Βλαχόφωνο.
Πιστεύω ότι σ' όλους αυτούς δίνεται μια άκρως πειστική απάντηση. Και κυρίως έχω την πεποίθηση ότι αποκαθίσταται η ιστορική αλήθεια για τη μη Βλαχόφωνη αλλά Σαρακατσιάνικη καταγωγή του ήρωα του Ντολμά του Γρηγ. Λιακατά.
Από το βιβλίο του Νίκου Κατσαρού, «Σαρακατσιάνοι και Αρμάνοι – Οι Βλάχοι»