Η Αρχαία Ελλάδα χωρίς Έλληνες
Όταν οι πρόγονοι άλλων λαών ζούσαν ακόμη στα δέντρα, οι δικοί μας έθεταν τα θεμέλια του δυτικού πολιτισμού: φιλοσοφία, θέατρο, δημοκρατία, μαθηματικά, επιστήμη, αισθητική. Η ακτινοβολία του αρχαίου ελληνικού πνεύματος ξεπέρασε τα γεωγραφικά του όρια και ταξίδεψε στους αιώνες, διαμορφώνοντας το μέλλον της ανθρωπότητας.
Και όμως, οι φυσικοί τους απόγονοι, εμείς, δεν δείχνουμε να έχουμε καμία πραγματική συνέχεια με εκείνο το πνεύμα.
Οι αρχαίοι Έλληνες λάτρευαν την αρμονία, την αναζήτηση της αλήθειας, τον δημόσιο διάλογο, τη μέτρον άριστον. Είχαν συναίσθηση της ιστορίας τους και πάλευαν να ξεπεράσουν τα όριά τους. Οι σύγχρονοι Έλληνες, αντιθέτως, μοιάζουν να ζουν αποκομμένοι από αυτόν τον πολιτισμικό πλούτο, περιορίζοντας τη σχέση τους με το παρελθόν σε μια κούφια εθνική υπερηφάνεια, χωρίς αντίκρισμα στην καθημερινότητα ή στην πολιτική και ηθική τους στάση.
Όταν οι Άγγλοι, με αποικιοκρατική αυθάδεια αλλά και με μια βαθύτερη εκτίμηση για την αρχαία τέχνη, "κλέβανε" τα μάρμαρά μας για να τα φυλάξουν στα μουσεία τους, εμείς χρησιμοποιούσαμε τα ίδια μάρμαρα για να χτίσουμε στάβλους, σπίτια και φούρνους. Τα μάρμαρα που λείπουν από το αρχαίο θέατρο της Λάρισας δεν χάθηκαν μόνο από βανδαλισμούς. Χάθηκαν επειδή εμείς δεν τα θεωρήσαμε άξια διατήρησης. Στην καλύτερη περίπτωση έγιναν οικοδομικά υλικά και στη χειρότερη, ασβέστης.
Οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, για τις οποίες συχνά εκφραζόμαστε απαξιωτικά, είναι αυτές που εν τέλει υιοθέτησαν το πνεύμα των αρχαίων μας προγόνων. Ορθολογισμός, θεσμική δημοκρατία, σεβασμός στην πολιτιστική κληρονομιά, ακαδημαϊκή έρευνα, ηθικός στοχασμός· όλα αυτά είναι καρποί της ελληνικής σκέψης, οι οποίοι σήμερα ανθίζουν αλλού.
Η Ελλάδα του σήμερα συχνά εγκλωβίζεται σε μια μυθοπλασία: είμαστε οι "απόγονοι του Πλάτωνα", άρα αρκεί να υπάρχουμε για να αξίζουμε τον θαυμασμό. Όμως η πραγματικότητα είναι σκληρή: οι απόγονοι εκείνων των μεγάλων πνευμάτων είναι, στην ουσία, αυτοί που μελέτησαν, εφάρμοσαν και προστάτεψαν την κληρονομιά τους. Και αυτοί δεν κατοικούν κατ’ ανάγκη στα γεωγραφικά σύνορα της Ελλάδας.
Ο πολιτισμός δεν κληρονομείται βιολογικά. Κληρονομείται μόνο μέσα από σεβασμό, μελέτη και εφαρμογή. Και δυστυχώς, αυτά σπανίζουν στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία.
Η Αρχαία Ελλάδα δεν ανήκει στους Έλληνες. Ανήκει σ’ εκείνους που την κατανοούν, που τη σέβονται, και που συνεχίζουν να τη ζουν, έστω κι αν μιλούν άλλη γλώσσα.
