Κάθε χρόνο, λίγο μετά τις μεγάλες ονομαστικές εορτές, τα πολιτικά γραφεία σε όλη την Ελλάδα κατακλύζουν τα τηλέφωνα. Υπάλληλοι ή συνεργάτες βουλευτών και αιρετών καλούν πολίτες για να μεταφέρουν ευχές εκ μέρους του εκλεγμένου. Η πρακτική αυτή, με ρίζες σε άλλες δεκαετίες, εξακολουθεί να επιβιώνει, παρότι μοιάζει ολοένα και πιο ξένη προς τις σύγχρονες μορφές πολιτικής επικοινωνίας.
Προσωπικά, η εμπειρία ενός τέτοιου τηλεφωνήματος με αφήνει περισσότερο με αίσθημα δυσφορίας παρά ικανοποίησης. Κι όμως, η κίνηση αυτή δεν είναι τυχαία. Για πολλά χρόνια αποτέλεσε βασικό εργαλείο καλλιέργειας της πολιτικής πελατειακής σχέσης. Ένα «χρόνια πολλά» δεν είναι απλώς ευγένεια, είναι υπενθύμιση παρουσίας και, συχνά, υπόγεια υπόσχεση «είμαι εδώ για σένα».
Αποκαλυπτική ήταν η εξήγηση που έδωσε βουλευτής της Λάρισας, όταν τέθηκε ενώπιόν του ο προβληματισμός για την αξία αυτής της τακτικής: «Όταν δεν το κάνουμε, κάποιοι διαμαρτύρονται ότι γνωστοί τους έλαβαν τηλεφώνημα, από τον πολιτευτή τους, ενώ οι ίδιοι όχι». Η ομολογία αυτή δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας. Δεν είναι οι πολιτικοί που επιβάλλουν το έθιμο, είναι η κοινωνία που το απαιτεί. Οι ίδιοι οι πολίτες, με τη νοοτροπία του «να μην υστερήσω σε σχέση με τον διπλανό», αναγκάζουν την πολιτική να παραμένει εγκλωβισμένη σε έναν φαύλο κύκλο αναχρονισμού.
Είναι εύκολο να κατηγορούμε τους πολιτικούς για πελατειακές πρακτικές. Δύσκολο όμως να παραδεχθούμε ότι κι εμείς τις συντηρούμε, τις τροφοδοτούμε και τις διαιωνίζουμε. Όσο πολίτες εξακολουθούν να μετρούν τη σχέση τους με τον βουλευτή ή τον δήμαρχο με βάση ένα τυπικό τηλεφώνημα, τόσο η πολιτική θα εξαντλείται σε «υποχρεώσεις» και όχι σε ουσία. Η ευθύνη δεν είναι συμμετρική, είναι πρωτίστως κοινωνική.
Σε μια εποχή που η χώρα μετασχηματίζεται ψηφιακά και οι πολίτες διακηρύσσουν ότι επιζητούν διαφάνεια, αμεσότητα και ουσιαστικό διάλογο, η προσκόλληση σε τέτοιες μικρολογικές απαιτήσεις αποκαλύπτει την αντίφαση μας: Ζητάμε σύγχρονη πολιτική, αλλά κρίνουμε με όρους πελατειακούς.
Αν πράγματι θέλουμε η πολιτική να αλλάξει, η πρώτη αλλαγή πρέπει να γίνει μέσα μας. Όχι άλλη προσμονή για τηλεφωνήματα, τυπικότητες, όχι άλλη εμμονή σε συμβολικές «υποχρεώσεις». Η μόνη ευχή που έχει αξία είναι να απαλλαγούμε από τις ίδιες μας τις απαιτήσεις που κρατούν την πολιτική καθηλωμένη στο χθες.
Χρήστος Ξηρομερίτης