Σε ένα αστυνομικό τμήμα, τα μηχανήματα ελέγχου βρίσκονται κλειδωμένα σε ένα ντουλάπι. Είναι καινούργια, αχρησιμοποίητα, χωρίς σημάδια φθοράς, ούτε καν αφής. Οι αστυνομικοί συνεχίζουν να εργάζονται με παλιά μέσα, όπως έκαναν και χθες. Όχι από αδυναμία, αλλά επειδή έτσι "πρέπει". Επειδή κανείς δεν θέλει να δημιουργήσει την εντύπωση ότι τα πράγματα μπορούν να γίνουν καλύτερα.
Σε άλλη περίπτωση, δίνεται προφορική εντολή να αποφεύγεται η καταγραφή παραβάσεων. Όχι γιατί δεν συμβαίνουν, αλλά γιατί η στατιστική εικόνα της περιοχής πρέπει να διατηρείται "ήρεμη". Η παρανομία δεν πατάσσεται· απλώς δεν εμφανίζεται. Το πρόβλημα δεν λύνεται· εξαφανίζεται. Το σημαντικό δεν είναι τι συμβαίνει, αλλά τι δείχνουν οι αριθμοί.
Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο, ούτε μεμονωμένο. Είναι η καθημερινή, σχεδόν αθόρυβη, παραίτηση από τον έλεγχο. Μια πρακτική που αποδίδει μεγαλύτερη σημασία στην εικόνα παρά στην ουσία. Που βλέπει την τήρηση της τάξης όχι ως αποστολή, αλλά ως διαχείριση εντυπώσεων.
Και όταν κάποιος -έστω ένας- προσπαθήσει να λειτουργήσει διαφορετικά, το σύστημα αντιδρά. Ο αστυνομικός που σε μία βάρδια ελέγχει δεκάδες αυτοκίνητα, όχι μόνο δεν επιβραβεύεται, αλλά επικρίνεται. Όχι γιατί έκανε κάτι λάθος, αλλά γιατί έδειξε τι θα μπορούσε να είναι ο κανόνας. Και αυτό κάποιοι το φοβούνται περισσότερο απ’ την ανομία.
Το πρόβλημα δεν είναι απλώς διοικητικό. Είναι πολιτισμικό. Είναι η εσωτερίκευση μιας λογικής που θεωρεί την αδράνεια ως φρόνηση και την πρωτοβουλία ως απειλή. Μια λογική που διαβρώνει σιγά-σιγά κάθε έννοια αποτελεσματικότητας και καθιστά τη μετριότητα όχι εξαίρεση, αλλά προϋπόθεση επιβίωσης.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ο έλεγχος γίνεται προσχηματικός, η παρουσία διακοσμητική, και η ασφάλεια των πολιτών δεύτερη σκέψη. Όταν η πολιτεία επιτρέπει ή ανέχεται αυτού του είδους τις πρακτικές, το τίμημα το πληρώνει η κοινωνία: στους δρόμους, στις γειτονιές, στην καθημερινή αίσθηση πως "ό,τι και να γίνει, δεν αλλάζει τίποτα".
Κι όμως, η αστυνόμευση -όπως κάθε δημόσια λειτουργία- μπορεί να λειτουργήσει. Όχι όταν τιμωρείται η προσπάθεια, αλλά όταν επιβραβεύεται. Όχι όταν κυριαρχεί ο φόβος της αναταραχής, αλλά η επιθυμία για αποτέλεσμα. Όχι όταν όλα γίνονται για να φαίνονται καλά, αλλά για να είναι.
Η εμπιστοσύνη στους θεσμούς δεν αποκαθίσταται με δελτία Τύπου· αποκαθίσταται όταν η κοινωνία βλέπει ότι κάποιος προσπαθεί. Ότι υπάρχει παρουσία, κρίση, πρόθεση. Χρειαζόμαστε μια αστυνομία που να μην φοβάται να λειτουργήσει. Και μια διοίκηση που να μην φοβάται να εμπιστευτεί εκείνους που μπορούν.
Χρήστος Ξηρομερίτης