Κατά καιρούς ακούω για νέους νόμους που θα «βάλουν τάξη». Για κανόνες που... επιτέλους θα εφαρμοστούν «αυστηρά». Που «δεν θα μείνει τίποτα ίδιο».
Δεν θυμώνω. Δεν ελπίζω. Δεν γελάω. Το μόνο που κάνω είναι να σιωπώ. Με εκείνη τη σιωπή που μόνο η γνώση της πραγματικότητας δικαιολογεί. Γιατί, όσοι ζούμε χρόνια σ’ αυτή τη χώρα, ξέρουμε πια καλά ότι άλλοι είναι οι νόμοι και άλλοι οι τρόποι.
Νόμοι για τη στάθμευση, για το κάπνισμα, για την ανακύκλωση, για την προστασία του δημόσιου χώρου, υπάρχουν. Σελίδες επί σελίδων στο ΦΕΚ. Όμως στην πραγματική ζωή η παρανομία έγινε κανόνας και η νομιμότητα, σχεδόν αφέλεια.
Ένα παράδειγμα απλό, καθημερινό: Αυτοκίνητο παρκαρισμένο ακριβώς κάτω από την πινακίδα που απαγορεύει ρητά τη στάση. Ο αστυνομικός στέκεται λίγα μέτρα πιο πέρα. Πλησιάζω και ρωτάω ευγενικά. «Γιατί δεν του κόβετε μια κλήση;». Μου απαντά: «Έχει τα αλάρμ. θα γυρίσει». Και περιμένει. Όχι να εφαρμόσει τον νόμο, αλλά να επιστρέψει ο «άνθρωπος» και να φύγει, για άλλη μια φορά ατιμώρητος. Στην καλύτερη περίπτωση, να του ρίξει μια σφυρίχτρα για να φύγει ...εγκαίρως. Άλλωστε αυτήν περίμενε και ο πολίτης. Παρανομούμε και εμποδίζουμε, μέχρι να ακούσουμε τη σφυρίχτρα.
Αυτό, λοιπόν, είναι το πρόβλημά μας. Όχι οι νόμοι. Οι νόμοι υπάρχουν. Η βούληση και η στοιχειώδης συνέπεια απουσιάζει.
Και δεν είναι μόνο το παρκάρισμα. Είναι το «ένα λεπτό» που έγινε νοοτροπία. Το πεζοδρόμιο που έγινε χώρος στάθμευσης. Το κράτος που έγινε θεατής. Και ο πολίτης, κομπάρσος στη δική του χώρα.
Όλοι έχουμε ακούσει φράσεις όπως: «Θα εφαρμοστεί αυστηρά». «Θα πέσουν πρόστιμα». «Αλλαγή νοοτροπίας». Ωραία λόγια, συνήθως πριν από κάποια προθεσμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και μετά σιωπή. Επιστροφή στην κανονικότητα της ανομίας.
Αυτό που με ενοχλεί περισσότερο δεν είναι η παρανομία. Είναι η συμφιλίωση με αυτήν. Ο συμβιβασμός. Η αδιαφορία. Και ενίοτε η επιβράβευσή της. Εγώ, που σταματώ στο STOP, που πετάω το μπουκάλι στον μπλε κάδο, που δεν καπνίζω σε κλειστό χώρο, αρχίζω να νιώθω... παρείσακτος. Αφελής. Ίσως και γραφικός.
Ακούω συχνά ότι φταίει η παιδεία. Και είναι βολικό να το λένε. Αλλά δεν είναι εκεί το πρόβλημα. Γιατί η παιδεία, ναι μεν χτίζει συνείδηση, αλλά η εφαρμογή του νόμου χτίζει σεβασμό. Αν δεν έχει συνέπεια ο νόμος, δεν μπορεί να υπάρξει ούτε η εκπαίδευση. Γιατί, πώς να μάθει ένα παιδί να σέβεται το κόκκινο φανάρι, όταν βλέπει τους μεγάλους να το αγνοούν καθημερινά, χωρίς συνέπειες;
Και στη διαχείριση απορριμμάτων τα ίδια. Κάδοι υπάρχουν, φυλλάδια υπάρχουν, καμπάνιες υπάρχουν. Τι δεν υπάρχει; Οργάνωση. Παιδεία; Ναι, αλλά και κάποιος υπεύθυνος, που να γνωρίζει τι να κάνει με τα υλικά που μαζεύονται. Γιατί δεν έχει νόημα να μαζεύεις χαρτί και πλαστικό, αν στο τέλος όλα καταλήγουν στο ίδιο φορτηγό, ή γίνονται παρανάλωμα στους προαύλιους χώρους των εταιριών ...ανακύκλωσης.
Αυτό που ζούμε δεν είναι απλή ανοργανωσιά. Είναι μια νομιμοποιημένη ανομία. Ένα σιωπηρό κοινωνικό συμβόλαιο: Να προσποιούμαστε πως όλα λειτουργούν, αρκεί να μη μας ενοχλούν.
Δεν περιμένω θαύματα. Περιμένω συνέπεια. Περιμένω έναν νόμο που να εφαρμόζεται. Όχι αυστηρά. Απλώς… να εφαρμόζεται. Περιμένω να πάψει ο νόμος να είναι ευκαιρία για λόγια και να γίνει αφορμή για πράξεις.
Γιατί κάποτε πρέπει να αποφασίσουμε: Θέλουμε κράτος δικαίου ή ένα διαρκές αυτοσχέδιο «έλα μωρέ»;